شتر ديدي، نديدي!
همه سر كار هستيم
مهمترين ابزار براي شناسايي هواپيما رادار «RADAR» است. رادار مخفف «RAdio Detection And Ranging» است يعني پيدا كردن و سنجش فاصله با امواج راديويي. كار اين دستگاه چيزي نيست مگر همان بازي «گردو-شكستم»: امواج را مي فرستد و به صداي برگشت آنها گوش مي دهد.
بشر رادار را اختراع كرد تا بتواند هواپيما، كشتي و... را از فاصله ي دور شناسايي كند اما مثل تمامي اختراعاتش، خيلي زود دلش را زد و گفت: «حالا نميخواهم رادار بتواند هواپيما را پيدا كند!» به عبارت ديگر بشر دنبال اين سوال است كه «چگونه رادار را سر كار بگذارد.»
تكنولوژي استيلت «Stealth» كه در فارسي به «تكنولوژي پنهانكاري» ترجمه شده است دقيقاً همين هدف را دارد. در اين تكنولوژي نمي توان به صورت كامل شيي را از ديد رادار مخفي كرد. بلكه تا حد امكان رادار گمراه مي شود.) تكنولوژي استيلت را مي توان براي هر شيي قابل رديابي به وسيله ي رادار به كار گرفت اما فعلاً معروف ترين محصولات توليد شده با اين تكنولوژي هواپيماهاي نظامي هستند.
تكنولوژي استيلت يك تكنولوژي قائم به ذات نيست بلكه مجموعه اي از چندين راه حل مختلف و متفاوت است. با اتكا به اين تكنولوژي چندين راه براي پنهان كردن شيي از ديد رادار وجود دارد:
1- فريب
در اين راه، هواپيما با پخش كردن نوارهاي باريكي از آلومينيوم باعث مي شود تا بازتاب بيشتري از اين مواد به رادار برسد. در حقيقت رادار اين پوشالهاي آلومينيومي را به جاي هواپيما مي گيرد چون بازتاب بيشتر و بزرگتري دارند. اين پوشالهاي آلومينومي را چف «Chaff» مي نامند.
اين يكي خيلي معروف است. نمونه ي بارز آن بمب افكنهاي «F-117» و «B-2» آمريكايي است. در اينجا ظاهر وسيله، باعث مي شود تا بازتاب امواج رادار به گيرنده ي رادار باز نگردند و لذا وسيله روي رادار بازتاب كوچكي خواهد داشت يعني بسيار كوچكتر از آن به چشم مي آيد كه بخواهد تهديدي محسوب شود.
يك مشخصه ي مهم هواپيماهاي استيلت اين است كه در زير بال خود جايگاهي براي حمل سلاح ندارند و تمامي سلاح را درون بدنه حمل مي كنند تا از انعكاس امواج رادار اجتناب شود.
ساده ترين و اما به دليل نياز به مقاومت خوب مواد در هواپيما يكي از سخت ترين راه حلها! البته با پيشرفت در ساخت محصولات كامپوزيتي اين روش هم به عنوان يك گزينه ي مهم مطرح است. براي آشنايي با مواد كامپوزيتي اينجا كليك كنيد.
البته گاهي از مواد جذب كننده ي امواج رادار نيز استفاده مي شود كه قيمت بالاي آنها باعث محدود شدن كاربردشان شده است.
واقعاً اين شامورتي بازيها كار مي كند؟
در واقع با يك تكنيك خيلي ساده مي توانيد استيلت را بي اثر كنيد: اگر رادار هواپيما را نمي بيند، چشمهاي شما كه مي بيند!
يكي از ساده ترين راه ها، تغيير فركانس رادار و به ويژه كم كردن آن است. شكل هواپيماي استيلت معمولاً نمي تواند از شر اين فركانسها راحت شود. اگر خيلي كلاس بالا بخواهيد كار كنيد هم مي توانيد در يك ثانيه چند هزار بار فركانس رادارتان را تغيير دهيد. البته در اين حالت نياز به يك پردازنده و كامپوتر بسيار قوي براي تحليل اين سيگنالها داريد.
اما راه ديگر آن استفاده از ابزارهاي شناسايي هواپيما است كه بر مبناي اختلاف رنگ هواپيما و محيط آسمان هواپيما را شناسايي مي كنند. روسها متخصص اين سيستمها هستند. سيستمهاي ضد هوايي قديمي روسي با همين تكنيك موفق شدند يك «F-117» آمريكايي را بر فراز يوگوسلاوي طي جنگ بالكان سرنگون كنند. در سايت «www.airliners.net» تصوير شيشه ي كانوپي «Canopy» (شيشه ي كابين خلبان «F-117» در موزه ي هوايي بلگراد موجود است. يكي از بازديد كنندگان صرب، كامنت با مزه اي خطاب به آمريكايي ها در زير اين عكس گذاشته است:
استيلت تكنولوژي هزاره ي سوم است!
نخستين هواپيمايي كه با تكنولوژي استيلت ساخته شد «Mosquito» انگليسي بود كه به وسيله ي كارخانه ي «de Havilland» طراحي و توليد مي شد. «Mosquito» با تلفظ «ماس-كي-تو» به معناي پشه است. در كوران جنگ جهاني دوم زماني كه اين جنگنده-بمب افكن دو موتوره طراحي شد، صنعت انگلستان فلز كافي براي ساخت اين هواپيما نداشت. به ناچار، تقريباً به طور كامل اين هواپيما از تخته سه لايي ساخته شد.
رادار در جنگ جهاني دوم و به ويژه در زمان ساخت «Mosquito»ها نقش بسيار مهمي را براي آلمان و انگلستان در جنگهاي هوايي بازي مي كرد. اما ماسكيتو ناگهان اين معالات را به هم زد: به دليل بدنه ي چوبي، رادارهاي آلماني قادر به شناسايي ماسكيتو ها نبودند! اين مزيت از ماسكيتوها چهره اي افسانه اي ساخت به ويژه زماني كه با اتكا به اين مزيتشان موفق شدند دو ماموريت مهم انجام دهند:
1- بمباران پايگاه زيردريايي هاي آلمان در فرانسه ي اشغال شده و نابودي تعداد زيادي از زير دريايي هاي آلماني
2- بمباران مقر پليس آلمان (گشتاپو) در كپنهاك دانمارك با بمبهاي آتش زا. تقريباً تمامي اسناد آرشيو شده مربوط به اعضاي جبهه هاي مقاومت كه به وسيله ي متفقين پيشتيباني مي شدند در اين بمباران از بين رفت.
اگر دوست داشتيد با اين جنگنده-بمب افكن بيشتر آشنا شويد فيلم سينمايي «اسكادران 633» را حتماً ببينيد
تكنولوژي استيلت علاوه بر هواپيما و هليكوپترها در صنعت شناور سازي نيز طرفدارهاي خود را پيدا كرده است. زماني، اين تكنولوژي فقط در انحصار آمريكا بود اما امروز، روسيه و چين نيز هواپيماهاي استيلت خود را ساخته اند و در حال انجام آزمايشهاي پروازي روي آنها هستند. تصوير زير جنگنده ي چيني «J-20» را نشان مي دهد كه طبق ادعاي مقامات چيني از تكنولوژي استيلت بهره مي برد. در حال حاضر تنها نقطه ضعف اين تكنولوژي، هزينه ي بالاي آن است. البته فكر كنم با ورود جنگنده هاي چيني به بازار، اين مساله هم به مباركي و ميمنت حل شود!
مراجع
*http://seveng.forum3.info/t86-chengdu-j-20
*http://www.militaryartgallery.com/HTML_2/thunder_over_belgrade.htm
*http://www.totalairdominance.50megs.com/articles/stealth.htm
واژه نامه
Stealth : تكنولوژي پنهانكاري
Canopy : شيشه ي كابين خلبان كه در هواپيماهاي نظامي معمولاً حبابي شكل است. گاهي آن را «آسمانه» نيز ترجمه مي كنند.
Chaff : نوارهاي باريك آلومينيومي كه براي فريب رادار استفاده مي شود. آن را «پوشال» يا «باريكه» نيز ترجمه مي كنند.