نامش چيست؟
مطمئنم نام اين دختر را شنيده ايد:

«كاتيوشا» «katyusha»

كاتيوشا مخفف دوستانه ي «كاترين» است كه در روسي آن را «يكاترينا» تلفظ مي كنند. يعني اين نام در محافل رسمي استفاده نمي شود و فقط در محافل دوستانه و خيلي خودماني بيان مي شود. اگر بخواهيم مشابه آن را در فارسي بيان كنيم مي توان از اسم «محمد علي» نام برد كه مخفف دوستانه ي آن «مَمَل» مي شود. سير تغييرات اين اسم به شرح زير است:

كاترين--يكاترينا--كاتيا--كاتيوشا
Katherine--Ekatherina--Katya--Katyusha

باور كنيد كاتيوشاي قصه ي ما هيچ كاري به جنگ افزار سازي نداشت اما از قضاي روزگار نامش با نام يك موشك انداز گره خورد و بدون آنكه خودش بخواهد خيلي ها را به خاك و خون كشيد.

چهره ي بد كاتيوشا
به علت صداي زوزه مانند موشكهايش، آلمانيها آن را ارگ استالين «Stalin's Organ» مي ناميدند. فرانسوي ها، فنلانديها، سوئديها و نروژيها نيز همين نام را براي موشك انداز مخوف روسها استفاده مي كنند.

ظاهراً آرم خودروهاي موشك انداز «BM-13» با توجه به نام كارخانه ي سازنده ي آنها يعني وورونژ كومينترن «Voronezh Komintern» يك حرف «K» بود. سربازان و خدمه با توجه به معروفيت ترانه ي «كاتيوشا» در آن روزها (كه در ادامه بيشتر معرفي خواهد شد)  به مزاح اين سلاح مرگبار را «كاتيوشا» ناميدند اما شوخي شوخي، اين اسم مستعار ماندگار شد!

نسل اول كاتيوشا كه به نام «BM-13» شناخته مي شدند، دقت چنداني در هدف گيري نداشتند اما تاثير رواني آن فوق العاده بود. وزن سر جنگي هر موشك كاتيوشا حدود 22 كيلوگرم بود و برد آن تقريباً 5.4 كيلومتر. يك قبضه كاتيوشا قادر بود با 16 موشكش در مدت 7 تا 10 ثانيه حدود 4 تن مواد منفجره را در داخل محدوده ي هدف فرود آورد.

براي تاثير رواني بيشتر، روسها كاتيوشا را در تعداد زياد به كار مي گرفتند و به علت قابليت تحرك فراوان، پس از شليك، واحدهاي كاتيوشا سريعاً جابه جا مي شدند. نقطه ضعف بزرگ آنها زمان زياد بارگذاري موشكها بود كه چيزي حدود يك ساعت طول مي كشيد.

كاتيوشا نخستين بار در شهر اورشا «Orsha» كه در كشور بلاروس كنوني قرار دارد عليه نيروهاي آلماني به كار گرفته شد و به دليل تاثير فوق العاده اش، از آن به بعد نقش يگان پشتيباني كننده ي نيروهاي پياده ي روسي را بر عهده گرفت.

در دوران هشت سال جنگ تحميلي، كاتيوشا يكي از ابزارهاي جنگي معمول بود كه به وسيله ي ايران و عراق استفاده شد. آسان نيست پاي درد دل كهنه سربازان آن سالها نشستن و شنيدن وصف تكه تكه شدن دوستانشان در زير لهيب تركشهاي كاتيوشا.

نام كاتيوشا آنقدر با «موشك انداز» عجين شده است كه امروز تقريباً هر نوع موشك اندازي كه قابليت شليك بيش از يك موشك داشته باشد، «كاتيوشا» ناميده مي شود الفاظي نظير: «ميني كاتيوشا» يا «كاتيوشاي بزرگ»، «كاتيوشاي كوچك» و امثالهم را حتماً شنيده ايد.


چهره ي خوب كاتيوشا

اما كاتيوشاي واقعي، دختر خوب و سر به راهي بود كه فقط براي نامزدش شعر زمزمه مي كرد. در زمان جنگ جهاني دوم ترانه ي كاتيوشا با آن ملودي ساده و به ياد ماندني اش خيلي زود در بين سربازان روسي پخش شد. ملودي كاتيوشا پس از جنگ جهاني دوم و در دهه ي 70 ميلادي به عنوان كازاچوك «Kozachok, Kazachok» نوعي رقص محلي اوكرايني، استفاده شد و امروز خيلي از هنرجويان موسيقي، ملودي كاتيوشا را به اسم كازاچوك مي شناسند. اين هم لينك دانلود ترانه ي كاتيوشا.

متن شعر كاتيوشا ساده و بي پيرايه است. ترجمه هاي مختلفي از آن را پيدا كردم كه در كليات مشتركند اما برخي مصرع ها تفاوتهايي دارد. متن انگليسي دو ترجمه اي كه بيشتر به دل مي نشست در زير درج شده است در ترجمه ي فارسي سعي كردم از نظر خودم دلنشين ترين مصرع را ترجمه كنم و براي رعايت امانت هر دو متن انگليسي را درج كرده ام:

كاتيوشا

درختان سيب و گلابي شكوفه كرده اند
مه رنگ پريده ي صبحگاهي روي رود مي خزد
كاتيوشا روانه ي ساحل رود است
ساحل شيبدار و مرتفع

قدم مي زند و شعري را زمزمه مي كند
در مورد عقاب دشتهاي خاكستري
در مورد عشق حقيقي اش
كه نامه هايش را نگه داشته بود

اي ترانه، اي ترانه ي دخترك دم بخت
همراه با خورشيد پرواز كن
برو به سوي آن سرباز در مرزهاي دور
همراه با تهنيت هاي كاتيوشا

بگذار او به خاطر آورد آن دخترك را،
به خاطر آورد ترانه اش را،
ياريش ده از سرزمين مادريش پاسداري كند،
همانطور كه كاتيوشا عشقش را پاس مي دارد.


Katyusha (1)
Apple and Pear trees were blooming, A mist rose from the river,
Katyusha walked to the river's high, rocky banks,

She walked and sang a song about her distant hero,
the one she loves, whose letters she holds,

Oh, song of a young girl, fly with the sun,
To the man at the far border carry a greeting from Katyusha,

Let him know that I am true, let him hear my song,
Let him protect our homeland, and Katyusha will protect our love.

Katyusha (2)
Pears and apples blossomed on their branches.
Mist (was) creeping on the river.
Katyusha set out on the banks,
On the steep and lofty bank.

She was walking, singing a song
About a grey steppe eagle,
About her true love,
Whose letters she was keeping.

Oh you song! Little song of a maiden,
Head for the bright sun.
And reach for the soldier on the far-away border
Along with greetings from Katyusha.

Let him remember an ordinary girl,
And hear how she sings,
Let him preserve the Motherland,
Same as Katyusha preserves their love.

يك ويرايش ديگر

سالها قبل در يك مجله (اگر اشتباه نكنم مجله ي داخلي صنعت نفت با نام پيك نفت)، داستاني خواندم در مورد اينكه كاتيوشا نام دختر يك مهندس روسي بوده است. يك روز كه مهندس به خانه باز مي گردد، مي بيند خانه اش به وسيله ي آلمانيها بمباران شده، همسرش كشته شده است و دخترش كاتيوشا بر سر ويرانه ها و جنازه ي مادر  تند تند اشك مي ريزد. آن مهندس روسي قسم مي خورد سلاحي بسازد كه مثل اشكهاي دخترش بر سر آلمانيها آتش بريزد. و به اين ترتيب موشك انداز جديد اختراعي اين مهندس، كاتيوشا نام مي گيرد.

اين داستان با آن بار عاطفي و تراژيكش بسيار زيباست و حتي خود من هم دوست دارم آن را به عنوان وجه تسميه ي اين جنگ افزار قبول كنم، اما با توجه به زمان ساخت موشك انداز كاتيوشا، نمي تواند واقعي باشد چرا كه قراين نشان مي دهد روسها قبل از حمله ي آلمانيها اين سلاح را ساخته بودند و آن را محرمانه نگه داشته بودند.

طفلك كاتيوشا، اگر مي دانست قدم زدن او و اشعاري كه زمزمه مي كند اين قدر دردسر ساز مي شود، شايد هرگز نه پايش را از خانه بيرون مي گذاشت و نه قصد ازدواج مي كرد و در جواب خواستگارش هم مي گفت كه فعلاً مي خواهد درس بخواند!

مراجع


*http://www.globalsecurity.org/military/world/russia/katyusha.htm
*http://www.centralclubs.com/topic-t70728.html
*http://www.danceanddance.com/Dance_styles_review.php?Dance_style=232
*http://abcnotation.com/tunePage? a=trillian.mit.edu/~jc/music/abc/mirror/musicaviva.com/russia/katyusha/0000

****************